14.गुणत्रयविभागयोग, Verse 1
Verse textश्री भगवानुवाचपरं भूयः प्रवक्ष्यामि ज्ञानानां ज्ञानमुत्तमम्।यज्ज्ञात्वा मुनयः सर्वे परां सिद्धिमितो गताः।।14.1।।
Continue reading Chapter 14, Verse 1
1. अर्जुनविषादयोग |
2. सांख्ययोग |
3. कर्मयोग |
4. ज्ञानकर्मसंन्यासयोग |
5. कर्मसंन्यासयोग |
6. ध्यानयोग |
7. ज्ञानविज्ञानयोग |
8. अक्षरब्रह्मयोग |
9. राजविद्याराजगुह्ययोग |
10. विभूतियोग |
11. विश्वरूपदर्शनयोग |
12. भक्तियोग |
13. क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग |
14. गुणत्रयविभागयोग |
15. पुरुषोत्तमयोग |
16. दैवासुरसम्पद्विभागयोग |
17. श्रद्धात्रयविभागयोग |
18. मोक्षसंन्यासयोग |
14. गुणत्रयविभागयोग (Gunatraya Vibhaga Yoga)
Chapter 14, Verse 1 |
Chapter 14, Verse 2 |
Chapter 14, Verse 3 |
Chapter 14, Verse 4 |
Chapter 14, Verse 5 |
Chapter 14, Verse 6 |
Chapter 14, Verse 7 |
Chapter 14, Verse 8 |
Chapter 14, Verse 9 |
Chapter 14, Verse 10 |
Chapter 14, Verse 11 |
Chapter 14, Verse 12 |
Chapter 14, Verse 13 |
Chapter 14, Verse 14 |
Chapter 14, Verse 15 |
Chapter 14, Verse 16 |
Chapter 14, Verse 17 |
Chapter 14, Verse 18 |
Chapter 14, Verse 19 |
Chapter 14, Verse 20 |
Chapter 14, Verse 21 |
Chapter 14, Verse 22 |
Chapter 14, Verse 23 |
Chapter 14, Verse 24 |
Chapter 14, Verse 25 |
Chapter 14, Verse 26 |
Chapter 14, Verse 27 |
Chapter 14 - गुणत्रयविभागयोग
भगवद गीता का चौदहवा अध्याय गुणत्रयविभागयोग है। इस अध्याय में, कृष्ण भौतिक प्रकृति के तीन गुणों का वर्णन करते हैं जिनसे भौतिक संसार में सब कुछ प्रभावित होता है - अच्छाई, लालसा और अज्ञान। आगे वह इन तीनों गुणों के प्रधान अभिलक्षणों अथवा कारणों का वर्णन करते हैं और बताते हैं कि कैसे ये तीनों गुण मनुष्य को प्रभावित करते हैं। फिर वह ऐसे व्यक्तियों की विभिन्न विशेषताओं का वर्णन करते हैं जो कि इन गुणों पर जीत पा चुके हैं। इस अध्याय के अंत में कृष्ण हमें सच्ची भक्ति कि शक्ति का स्मरण कराते हैं और बताते हैं की हम कैसे भगवन के साथ जुड़ कर इन गुणों को पार कर सकते हैं।
The fourteenth chapter of the Bhagavad Gita is "Gunatraya Vibhaga Yoga". In this chapter, Krishna reveals the three gunas (modes) of the material nature - goodness, passion and ignorance which everything in the material existence is influenced by. He further explains the essential characteristics of each of these modes, their cause and how they influence a living entity affected by them. He then reveals the various characteristics of the persons who have gone beyond these gunas. The chapter ends with Krishna reminding us of the power of pure devotion to God and how attachment to God can help us transcend these gunas.
14.गुणत्रयविभागयोग, Verse 2
Verse textइदं ज्ञानमुपाश्रित्य मम साधर्म्यमागताः।सर्गेऽपि नोपजायन्ते प्रलये न व्यथन्ति च।।14.2।।
Continue reading Chapter 14, Verse 214.गुणत्रयविभागयोग, Verse 3
Verse textमम योनिर्महद्ब्रह्म तस्मिन् गर्भं दधाम्यहम्।संभवः सर्वभूतानां ततो भवति भारत।।14.3।।
Continue reading Chapter 14, Verse 314.गुणत्रयविभागयोग, Verse 4
Verse textसर्वयोनिषु कौन्तेय मूर्तयः सम्भवन्ति याः।तासां ब्रह्म महद्योनिरहं बीजप्रदः पिता।।14.4।।
Continue reading Chapter 14, Verse 414.गुणत्रयविभागयोग, Verse 5
Verse textसत्त्वं रजस्तम इति गुणाः प्रकृतिसंभवाः।निबध्नन्ति महाबाहो देहे देहिनमव्ययम्।।14.5।।
Continue reading Chapter 14, Verse 514.गुणत्रयविभागयोग, Verse 6
Verse textतत्र सत्त्वं निर्मलत्वात्प्रकाशकमनामयम्।सुखसङ्गेन बध्नाति ज्ञानसङ्गेन चानघ।।14.6।।
Continue reading Chapter 14, Verse 614.गुणत्रयविभागयोग, Verse 7
Verse textरजो रागात्मकं विद्धि तृष्णासङ्गसमुद्भवम्।तन्निबध्नाति कौन्तेय कर्मसङ्गेन देहिनम्।।14.7।।
Continue reading Chapter 14, Verse 714.गुणत्रयविभागयोग, Verse 8
Verse textतमस्त्वज्ञानजं विद्धि मोहनं सर्वदेहिनाम्।प्रमादालस्यनिद्राभिस्तन्निबध्नाति भारत।।14.8।।
Continue reading Chapter 14, Verse 814.गुणत्रयविभागयोग, Verse 9
Verse textसत्त्वं सुखे सञ्जयति रजः कर्मणि भारत।ज्ञानमावृत्य तु तमः प्रमादे सञ्जयत्युत।।14.9।।
Continue reading Chapter 14, Verse 914.गुणत्रयविभागयोग, Verse 10
Verse textरजस्तमश्चाभिभूय सत्त्वं भवति भारत।रजः सत्त्वं तमश्चैव तमः सत्त्वं रजस्तथा।।14.10।।
Continue reading Chapter 14, Verse 1014.गुणत्रयविभागयोग, Verse 11
Verse textसर्वद्वारेषु देहेऽस्मिन्प्रकाश उपजायते।ज्ञानं यदा तदा विद्याद्विवृद्धं सत्त्वमित्युत।।14.11।।
Continue reading Chapter 14, Verse 1114.गुणत्रयविभागयोग, Verse 12
Verse textलोभः प्रवृत्तिरारम्भः कर्मणामशमः स्पृहा।रजस्येतानि जायन्ते विवृद्धे भरतर्षभ।।14.12।।
Continue reading Chapter 14, Verse 1214.गुणत्रयविभागयोग, Verse 13
Verse textअप्रकाशोऽप्रवृत्तिश्च प्रमादो मोह एव च।तमस्येतानि जायन्ते विवृद्धे कुरुनन्दन।।14.13।।
Continue reading Chapter 14, Verse 1314.गुणत्रयविभागयोग, Verse 14
Verse textयदा सत्त्वे प्रवृद्धे तु प्रलयं याति देहभृत्।तदोत्तमविदां लोकानमलान्प्रतिपद्यते।।14.14।।
Continue reading Chapter 14, Verse 1414.गुणत्रयविभागयोग, Verse 15
Verse textरजसि प्रलयं गत्वा कर्मसङ्गिषु जायते।तथा प्रलीनस्तमसि मूढयोनिषु जायते।।14.15।।
Continue reading Chapter 14, Verse 1514.गुणत्रयविभागयोग, Verse 16
Verse textकर्मणः सुकृतस्याहुः सात्त्विकं निर्मलं फलम्।रजसस्तु फलं दुःखमज्ञानं तमसः फलम्।।14.16।।
Continue reading Chapter 14, Verse 1614.गुणत्रयविभागयोग, Verse 17
Verse textसत्त्वात्सञ्जायते ज्ञानं रजसो लोभ एव च।प्रमादमोहौ तमसो भवतोऽज्ञानमेव च।।14.17।।
Continue reading Chapter 14, Verse 1714.गुणत्रयविभागयोग, Verse 18
Verse textऊर्ध्वं गच्छन्ति सत्त्वस्था मध्ये तिष्ठन्ति राजसाः।जघन्यगुणवृत्तिस्था अधो गच्छन्ति तामसाः।।14.18।।
Continue reading Chapter 14, Verse 1814.गुणत्रयविभागयोग, Verse 19
Verse textनान्यं गुणेभ्यः कर्तारं यदा द्रष्टानुपश्यति।गुणेभ्यश्च परं वेत्ति मद्भावं सोऽधिगच्छति।।14.19।।
Continue reading Chapter 14, Verse 1914.गुणत्रयविभागयोग, Verse 20
Verse textगुणानेतानतीत्य त्रीन्देही देहसमुद्भवान्।जन्ममृत्युजरादुःखैर्विमुक्तोऽमृतमश्नुते।।14.20।।
Continue reading Chapter 14, Verse 2014.गुणत्रयविभागयोग, Verse 21
Verse textअर्जुन उवाचकैर्लिंगैस्त्रीन्गुणानेतानतीतो भवति प्रभो।किमाचारः कथं चैतांस्त्रीन्गुणानतिवर्तते।।14.21।।
Continue reading Chapter 14, Verse 2114.गुणत्रयविभागयोग, Verse 22
Verse textश्री भगवानुवाचप्रकाशं च प्रवृत्तिं च मोहमेव च पाण्डव।न द्वेष्टि सम्प्रवृत्तानि न निवृत्तानि काङ्क्षति।।14.22।।
Continue reading Chapter 14, Verse 2214.गुणत्रयविभागयोग, Verse 23
Verse textउदासीनवदासीनो गुणैर्यो न विचाल्यते।गुणा वर्तन्त इत्येव योऽवतिष्ठति नेङ्गते।।14.23।।
Continue reading Chapter 14, Verse 2314.गुणत्रयविभागयोग, Verse 24
Verse textसमदुःखसुखः स्वस्थः समलोष्टाश्मकाञ्चनः।तुल्यप्रियाप्रियो धीरस्तुल्यनिन्दात्मसंस्तुतिः।।14.24।।
Continue reading Chapter 14, Verse 2414.गुणत्रयविभागयोग, Verse 25
Verse textमानापमानयोस्तुल्यस्तुल्यो मित्रारिपक्षयोः।सर्वारम्भपरित्यागी गुणातीतः स उच्यते।।14.25।।
Continue reading Chapter 14, Verse 2514.गुणत्रयविभागयोग, Verse 26
Verse textमां च योऽव्यभिचारेण भक्ितयोगेन सेवते।स गुणान्समतीत्यैतान् ब्रह्मभूयाय कल्पते।।14.26।।
Continue reading Chapter 14, Verse 2614.गुणत्रयविभागयोग, Verse 27
Verse textब्रह्मणो हि प्रतिष्ठाऽहममृतस्याव्ययस्य च।शाश्वतस्य च धर्मस्य सुखस्यैकान्तिकस्य च।।14.27।।
Continue reading Chapter 14, Verse 27