General: Home | Google trends | Bhagavada Gita | UK Box office | || Travel: Places to visit | Beaches | Mountains | Waterfalls | Walking trails UK | Hotels | || Literature: Philosophers | Books | || Food: Italian Food | Indian Food | Spanish Food | Cocktails | || History: Chinese history | Indian history | || Education: UK universities | US universities | ||
1. अर्जुनविषादयोग | 2. सांख्ययोग | 3. कर्मयोग | 4. ज्ञानकर्मसंन्यासयोग | 5. कर्मसंन्यासयोग | 6. ध्यानयोग | 7. ज्ञानविज्ञानयोग | 8. अक्षरब्रह्मयोग | 9. राजविद्याराजगुह्ययोग | 10. विभूतियोग | 11. विश्वरूपदर्शनयोग | 12. भक्तियोग | 13. क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग | 14. गुणत्रयविभागयोग | 15. पुरुषोत्तमयोग | 16. दैवासुरसम्पद्विभागयोग | 17. श्रद्धात्रयविभागयोग | 18. मोक्षसंन्यासयोग |

13. क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग (Ksetra Ksetrajna Vibhaaga Yoga)

Chapter 13, Verse 1 | Chapter 13, Verse 2 | Chapter 13, Verse 3 | Chapter 13, Verse 4 | Chapter 13, Verse 5 | Chapter 13, Verse 6 | Chapter 13, Verse 7 | Chapter 13, Verse 8 | Chapter 13, Verse 9 | Chapter 13, Verse 10 | Chapter 13, Verse 11 | Chapter 13, Verse 12 | Chapter 13, Verse 13 | Chapter 13, Verse 14 | Chapter 13, Verse 15 | Chapter 13, Verse 16 | Chapter 13, Verse 17 | Chapter 13, Verse 18 | Chapter 13, Verse 19 | Chapter 13, Verse 20 | Chapter 13, Verse 21 | Chapter 13, Verse 22 | Chapter 13, Verse 23 | Chapter 13, Verse 24 | Chapter 13, Verse 25 | Chapter 13, Verse 26 | Chapter 13, Verse 27 | Chapter 13, Verse 28 | Chapter 13, Verse 29 | Chapter 13, Verse 30 | Chapter 13, Verse 31 | Chapter 13, Verse 32 | Chapter 13, Verse 33 | Chapter 13, Verse 34 | Chapter 13, Verse 35 |

Chapter 13 - क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग

भगवद गीता का तेरवाह अध्याय क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग है। क्षेत्र शब्द का मतलब भूमि और क्षेत्ररक्षण का मतलब क्षेत्र का जानकार है। हमारा भौतिक शरीर क्षेत्र के सामान है और हमारी अमर आत्मा क्षेत्र के जानकार के सामान है। इस अध्याय में, कृष्ण भौतिक शरीर और अमर आत्मा के बीच भेद करते हैं। वह बताते हैं कि भौतिक शरीर अस्थायी और विनाशकारी है जबकि आत्मा स्थायी और शाश्वत है। भौतिक शरीर नष्ट हो सकता है लेकिन आत्मा कभी भी नष्ट नहीं हो सकती। यह अध्याय फिर भगवान का वर्णन करता है, जो की सर्वोच्च आत्मा हैं। सभी व्यक्तिगत आत्माएं सर्वोच्च आत्मा से उत्पन्न हुई हैं। जो स्पष्ट रूप से शरीर, आत्मा और सर्वोच्च आत्मा के बीच अंतर को समझ लेता है वह परमात्मा को प्राप्त कर लेता है।

The thirteenth chapter of the Bhagavad Gita is "Ksetra Ksetrajna Vibhaaga Yoga". The word "kshetra" means "the field", and the "kshetrajna" means "the knower of the field". We can think of our material body as the field and our immortal soul as the knower of the field. In this chapter, Krishna discriminates between the physical body and the immortal soul. He explains that the physical body is temporary and perishable whereas the soul is permanent and eternal. The physical body can be destroyed but the soul can never be destroyed. The chapter then describes God, who is the Supreme Soul. All the individual souls have originated from the Supreme Soul. One who clearly understands the difference between the body, the Soul and the Supreme Soul attains the realization of Brahman.


13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 1

Verse text

अर्जुन उवाच प्रकृतिं पुरुषं चैव क्षेत्रं क्षेत्रज्ञमेव च। एतद्वेदितुमिच्छामि ज्ञानं ज्ञेयं च केशव।।13.1।।

Continue reading Chapter 13, Verse 1

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 2

Verse text

श्री भगवानुवाचइदं शरीरं कौन्तेय क्षेत्रमित्यभिधीयते।एतद्यो वेत्ति तं प्राहुः क्षेत्रज्ञ इति तद्विदः।।13.2।।

Continue reading Chapter 13, Verse 2

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 3

Verse text

क्षेत्रज्ञं चापि मां विद्धि सर्वक्षेत्रेषु भारत। क्षेत्रक्षेत्रज्ञयोर्ज्ञानं यत्तज्ज्ञानं मतं मम।।13.3।।

Continue reading Chapter 13, Verse 3

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 4

Verse text

तत्क्षेत्रं यच्च यादृक् च यद्विकारि यतश्च यत्।स च यो यत्प्रभावश्च तत्समासेन मे श्रृणु।।13.4।।

Continue reading Chapter 13, Verse 4

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 5

Verse text

ऋषिभिर्बहुधा गीतं छन्दोभिर्विविधैः पृथक्।ब्रह्मसूत्रपदैश्चैव हेतुमद्भिर्विनिश्िचतैः।।13.5।।

Continue reading Chapter 13, Verse 5

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 6

Verse text

महाभूतान्यहङ्कारो बुद्धिरव्यक्तमेव च।इन्द्रियाणि दशैकं च पञ्च चेन्द्रियगोचराः।।13.6।।

Continue reading Chapter 13, Verse 6

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 7

Verse text

इच्छा द्वेषः सुखं दुःखं सङ्घातश्चेतनाधृतिः।एतत्क्षेत्रं समासेन सविकारमुदाहृतम्।।13.7।।

Continue reading Chapter 13, Verse 7

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 8

Verse text

अमानित्वमदम्भित्वमहिंसा क्षान्तिरार्जवम्।आचार्योपासनं शौचं स्थैर्यमात्मविनिग्रहः।।13.8।।

Continue reading Chapter 13, Verse 8

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 9

Verse text

इन्द्रियार्थेषु वैराग्यमनहङ्कार एव च।जन्ममृत्युजराव्याधिदुःखदोषानुदर्शनम्।।13.9।।

Continue reading Chapter 13, Verse 9

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 10

Verse text

असक्ितरनभिष्वङ्गः पुत्रदारगृहादिषु।नित्यं च समचित्तत्वमिष्टानिष्टोपपत्तिषु।।13.10।।

Continue reading Chapter 13, Verse 10

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 11

Verse text

मयि चानन्ययोगेन भक्ितरव्यभिचारिणी।विविक्तदेशसेवित्वमरतिर्जनसंसदि।।13.11।।

Continue reading Chapter 13, Verse 11

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 12

Verse text

अध्यात्मज्ञाननित्यत्वं तत्त्वज्ञानार्थदर्शनम्।एतज्ज्ञानमिति प्रोक्तमज्ञानं यदतोन्यथा।।13.12।।

Continue reading Chapter 13, Verse 12

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 13

Verse text

ज्ञेयं यत्तत्प्रवक्ष्यामि यज्ज्ञात्वाऽमृतमश्नुते।अनादिमत्परं ब्रह्म न सत्तन्नासदुच्यते।।13.13।।

Continue reading Chapter 13, Verse 13

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 14

Verse text

सर्वतः पाणिपादं तत्सर्वतोऽक्षिशिरोमुखम्।सर्वतः श्रुतिमल्लोके सर्वमावृत्य तिष्ठति।।13.14।।

Continue reading Chapter 13, Verse 14

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 15

Verse text

सर्वेन्द्रियगुणाभासं सर्वेन्द्रियविवर्जितम्।असक्तं सर्वभृच्चैव निर्गुणं गुणभोक्तृ च।।13.15।।

Continue reading Chapter 13, Verse 15

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 16

Verse text

बहिरन्तश्च भूतानामचरं चरमेव च।सूक्ष्मत्वात्तदविज्ञेयं दूरस्थं चान्तिके च तत्।।13.16।।

Continue reading Chapter 13, Verse 16

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 17

Verse text

अविभक्तं च भूतेषु विभक्तमिव च स्थितम्।भूतभर्तृ च तज्ज्ञेयं ग्रसिष्णु प्रभविष्णु च।।13.17।।

Continue reading Chapter 13, Verse 17

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 18

Verse text

ज्योतिषामपि तज्ज्योतिस्तमसः परमुच्यते।ज्ञानं ज्ञेयं ज्ञानगम्यं हृदि सर्वस्य विष्ठितम्।।13.18।।

Continue reading Chapter 13, Verse 18

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 19

Verse text

इति क्षेत्रं तथा ज्ञानं ज्ञेयं चोक्तं समासतः।मद्भक्त एतद्विज्ञाय मद्भावायोपपद्यते।।13.19।।

Continue reading Chapter 13, Verse 19

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 20

Verse text

प्रकृतिं पुरुषं चैव विद्ध्यनादी उभावपि।विकारांश्च गुणांश्चैव विद्धि प्रकृतिसंभवान्।।13.20।।

Continue reading Chapter 13, Verse 20

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 21

Verse text

कार्यकारणकर्तृत्वे हेतुः प्रकृतिरुच्यते।पुरुषः सुखदुःखानां भोक्तृत्वे हेतुरुच्यते।।13.21।।

Continue reading Chapter 13, Verse 21

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 22

Verse text

पुरुषः प्रकृतिस्थो हि भुङ्क्ते प्रकृतिजान्गुणान्।कारणं गुणसङ्गोऽस्य सदसद्योनिजन्मसु।।13.22।।

Continue reading Chapter 13, Verse 22

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 23

Verse text

उपद्रष्टाऽनुमन्ता च भर्ता भोक्ता महेश्वरः।परमात्मेति चाप्युक्तो देहेऽस्मिन्पुरुषः परः।।13.23।।

Continue reading Chapter 13, Verse 23

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 24

Verse text

य एवं वेत्ति पुरुषं प्रकृतिं च गुणैःसह।सर्वथा वर्तमानोऽपि न स भूयोऽभिजायते।।13.24।।

Continue reading Chapter 13, Verse 24

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 25

Verse text

ध्यानेनात्मनि पश्यन्ति केचिदात्मानमात्मना।अन्ये सांख्येन योगेन कर्मयोगेन चापरे।।13.25।।

Continue reading Chapter 13, Verse 25

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 26

Verse text

अन्ये त्वेवमजानन्तः श्रुत्वाऽन्येभ्य उपासते।तेऽपि चातितरन्त्येव मृत्युं श्रुतिपरायणाः।।13.26।।

Continue reading Chapter 13, Verse 26

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 27

Verse text

यावत्सञ्जायते किञ्चित्सत्त्वं स्थावरजङ्गमम्।क्षेत्रक्षेत्रज्ञसंयोगात्तद्विद्धि भरतर्षभ।।13.27।।

Continue reading Chapter 13, Verse 27

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 28

Verse text

समं सर्वेषु भूतेषु तिष्ठन्तं परमेश्वरम्।विनश्यत्स्वविनश्यन्तं यः पश्यति स पश्यति।।13.28।।

Continue reading Chapter 13, Verse 28

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 29

Verse text

समं पश्यन्हि सर्वत्र समवस्थितमीश्वरम्।न हिनस्त्यात्मनाऽऽत्मानं ततो याति परां गतिम्।।13.29।।

Continue reading Chapter 13, Verse 29

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 30

Verse text

प्रकृत्यैव च कर्माणि क्रियमाणानि सर्वशः।यः पश्यति तथाऽऽत्मानमकर्तारं स पश्यति।।13.30।।

Continue reading Chapter 13, Verse 30

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 31

Verse text

यदा भूतपृथग्भावमेकस्थमनुपश्यति।तत एव च विस्तारं ब्रह्म सम्पद्यते तदा।।13.31।।

Continue reading Chapter 13, Verse 31

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 32

Verse text

अनादित्वान्निर्गुणत्वात्परमात्मायमव्ययः।शरीरस्थोऽपि कौन्तेय न करोति न लिप्यते।।13.32।।

Continue reading Chapter 13, Verse 32

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 33

Verse text

यथा सर्वगतं सौक्ष्म्यादाकाशं नोपलिप्यते।सर्वत्रावस्थितो देहे तथाऽऽत्मा नोपलिप्यते।।13.33।।

Continue reading Chapter 13, Verse 33

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 34

Verse text

यथा प्रकाशयत्येकः कृत्स्नं लोकमिमं रविः।क्षेत्रं क्षेत्री तथा कृत्स्नं प्रकाशयति भारत।।13.34।।

Continue reading Chapter 13, Verse 34

Top

13.क्षेत्र-क्षेत्रज्ञविभागयोग, Verse 35

Verse text

क्षेत्रक्षेत्रज्ञयोरेवमन्तरं ज्ञानचक्षुषा।भूतप्रकृतिमोक्षं च ये विदुर्यान्ति ते परम्।।13.35।।

Continue reading Chapter 13, Verse 35

Top


General: Home | Google trends | Bhagavada Gita | UK Box office | || Travel: Places to visit | Beaches | Mountains | Waterfalls | Walking trails UK | Hotels | || Literature: Philosophers | Books | || Food: Italian Food | Indian Food | Spanish Food | Cocktails | || History: Chinese history | Indian history | || Education: UK universities | US universities | ||